Boodschappenlijstje voor een fijnstofmeter

Voor zo’n 50 euro kun je zelf een fijnstofmeter bouwen. En er komt geen soldeerbout aan te pas. Wat heb je daarvoor nodig?

- - Een fijnstofsensor: Nova SDS011. Prijs ligt rond de 25 euro. Er zit een USB-adapter bij waarmee die op bijvoorbeeld een Android tablet kan worden aangesloten om real-time te meten. Om een langere periode op een vaste plek te meten is een ontwikkelbordje handiger.
  - Een open-source WiFi-ontwikkelbordje: NodeMCU ESP8266. Kost zo’n 8 euro. Verkrijgbaar in een aantal verschillende versies en merken. Ik heb zelf v2 gebruikt, maar een v1 of v3 kan in principe ook. Bij de v3 hebben sommige pinnen een andere naam.
    Let op, er zijn ook goedkopere uitvoeringen waarbij de pinnen zelf gesoldeerd moeten worden.
- DuPont Jumper-draadjes. Minimaal 3 Female-Female-draadjes van 20cm of 30cm en 4 Male-Female-draadjes van 10cm, maar een bescheiden assortiment van verschillende types en lengtes kan altijd van pas komen. Kosten tussen de €0,50 en €1,25 per flatcable bestaande uit 10 draadjes. Ik steek liever 4 Male-Female-draadjes in de plug van de flatcable die bij de SDS011 zit. Je kunt ook 4 Female-Female-draadjes direct op de pinnen van de SDS011 aansluiten, maar dat is naar mijn ervaring een minder stevige constructie.
- USB-kabel met een micro-USB plug om een battery pack of stekker aan te sluiten op het ontwikkelbordje. Let op: voor het installeren van de software op de NodeMCU mag de USB-kabel niet langer zijn dan 1 meter. Daarom is het aanbevolen over 2 kabels te beschikken. Een korte kabel voor data-overdracht en voeding via een battery pack, en een lange kabel voor het aansluiten op een stopcontact.
- Een temperatuur- en luchtvochtigheidssensor: DHT22. Daarvoor heb ik 6 euro betaald. Het is niet de meest precieze sensor. Na langdurige blootstelling aan vocht zal die steeds meer afwijken. Uiteindelijk zal de meetwaarde voor luchtvochtigheid op 99,9% blijven steken. Het grote voordeel is dat je hem kan aansluiten zonder te solderen.
  Andere mogelijkheden zijn de HTU21D en de BME280.
- USB-lader of battery pack voor de voeding. Misschien heb je die nog over. Let er op dat de uitgangsspanning liefst 5V, maar maximaal 10V is. Een combinatie van zonnepanelen en een battery pack is technisch gezien ook mogelijk, maar daar heb ik geen ervaring mee. Zou in de winter wel lastig kunnen worden.

Optioneel Slang van maximaal 5 cm met een binnendiameter van 6 mm. Hoe korter hoe beter. Bij voorkeur niet transparant zodat er geen licht in de sensor komt.
Optioneel Sensorhut om de fijnstofmeter tegen regen te beschermen. Hier kun je creatief mee zijn, van een plastic ijsbak tot een 3D-geprinte paddenstoel.
Optioneel Beeldschermpje om de meetgegevens af te lezen. In de praktijk is het vaak handiger om de fijnstofmeter aan te sluiten op een WiFi-netwerk zodat de meetgegevens op afstand kunnen worden opgeslagen en uitgelezen. Maar het kan ook allebei tegelijk. Let op de specificaties van het beeldscherm, we gebruiken het I2C-protocol. De temperatuursensor BME280 gebruikt dezelfde pinnen, om die te combineren met een beeldscherm moeten ze in serie staan met bv. een breadboard.
Computer met USB-aansluiting om de meetsoftware op het ontwikkelbordje te zetten.
WiFi-netwerk om de fijnstofmeter te configureren en de meetgegevens te laten versturen.
Als de fijnstofmeter geen verbinding kan maken met een WiFi-netwerk, fungeert hij als een access point. Je kan er dan met een smartphone, tablet, laptop, PC met WiFi-adapter of ander toestel met WiFi verbinding mee maken om de naam en het wachtwoord van een WiFi-netwerk in te stellen.

Je kunt de onderdelen in Nederland bestellen of in China. Als je ze uit China haalt betaal je minder voor de onderdelen, maar boven de 22 euro moet je invoerrechten en inklaringskosten betalen. Het kan weken duren voordat het pakketje in Nederland is en er is een risico dat het per ongeluk wordt teruggestuurd of zoek raakt.

Een handleiding om de fijnstofmeter in elkaar te knutselen en de meetsoftware er op te zetten is te vinden op de website Sensor.Community.

Update: Vanaf juli 2018 organiseert Luchtwachters Delft workshops om samen fijnstofmeters in elkaar te zetten. Wij zorgen voor de onderdelen en delen die tijdens de workshop uit. Ook installeren we de firmware van te voren, omdat dat een nogal tijdrovende en foutgevoelige klus is om ter plekke te doen.

Stuur ons een mailtje om in te schrijven voor de workshop: [email protected]